Leren van de file top 10: aanschuiven of eerder vertrekken?

Datablog | 13-03-2017 | Marthe Uenk-Telgen

Een goede vraag. Zeker als je je bedenkt dat 6 van files uit de top 10 al meerdere jaren in het lijstje staan. Hoe gaan forensen daar mee om? Massaal overstappen op het ov is het niet geworden, want de files zijn er nog. Zouden ze dan op z’n minst hun vertrektijd aanpassen en proberen om voor de file uit te rijden? We duiken in onze almaar uitdijende historische NDW-database voor het antwoord.

Methode

Om te kunnen bepalen of we ons reisgedrag aanpassen, zoeken we van alle file top 10-trajecten het drukste kwartier op van de ochtendspits in 2014, 2015 en 2016. Dit drukste kwartier valt namelijk meestal direct vóór de file. (Ingewikkeld verhaal, maar het heeft ermee te maken dat een weg 10-15 procent minder verkeer verwerkt zodra er file ontstaat – google even op ‘capaciteitsval’.) Het drukste kwartier is daarmee een prima indicatie van de start van een file. Zien we het in de loop van een jaar verschuiven? Zo ja, dan is ook de start van een file verschoven – en dat betekent weer dat een grote groep mensen extra vroeg uit de veren is gegaan.

Stijgers

We beginnen ons onderzoek met de stijgers: trajecten die nieuw zijn in de (ochtendspits) top tien of die qua notering zijn omhooggeschoven. De A6 richting Muiden, de A4 richting Den Haag, de A20 richting Gouda en de A15 richting Rotterdam. Wat blijkt? Op de A4 richting Den Haag, de A6 richting Muiden, de A58 bij Moergestel richting Eindhoven is het drukste kwartier zo’n vijftien minuten eerder komen te liggen. Op de A20 richting Gouda – zie figuur 1 – heeft de file een forse sprong gemaakt van 7:30 uur in 2014 naar 6:30 uur in 2016. Op de A27 bij Geertruidenberg richting Utrecht en de A4 bij  Zoeterwoude richting Amsterdam – figuur 2 – is het drukste kwartier zelfs meer dan een uur naar voren verhuisd. Alleen op de A15 richting Rotterdam is de situatie min of meer gelijk gebleven.

Wil het feit dat de file op deze trajecten vroeger begint, zeggen dat de spits er ook eerder is afgelopen? Nee, helaas. Neem bijvoorbeeld figuur 3, die de verkeersdrukte op de A4 richting Amsterdam visualiseert. Hoe donkerder de kleur van deze ‘bergketen’, hoe drukker het is. Duidelijk is dat de top naar 2016 steeds breder wordt, oftewel: het wordt steeds langer erg druk.

Dalers

Drie trajecten uit de ochtendfile top tien stonden ook eerder in het rijtje maar zijn in positie gedaald: de A27 bij Hilversum richting Utrecht, de A9 bij Rottepolderplein richting Amstelveen en de A12 bij Grijsoord beide richtingen. Blijven we wellicht langer in bed als de file langzaamaan afneemt? Daar is nog niets van te merken in de data. De drukste kwartieren zijn op deze trajecten in de afgelopen drie jaar gelijk gebleven of zelfs iets vervroegd.

Er zijn echter ook trajecten die in 2016 compleet uit de top tien zijn gevallen. Dat is bijvoorbeeld de A7 tussen Purmerend Noord en afrit Wijdewormer in de richting Amsterdam. In 2015 was het nog de nummer drie (ochtendspits), maar in 2016 kwam het in het rijtje niet meer voor. Het effect? Nu is het drukste kwartier wel later komen te liggen, van 5:45 uur in 2014 naar 6:15 uur in 2016. Figuur 4 toont de drukte op dit traject over de afgelopen drie jaar. Hier zien we inderdaad dat de top van de berg in de tijd smaller wordt: de file begint later en houdt eerder op.

Conclusie

Wat is de overall conclusie van onze file top 10 dataexercitie? We zijn en blijven gewoontedieren: we zijn niet massaal gaan ov’en, fietsen of thuiswerken. Maar we zijn ook weer niet zo gewoontetrouw dat we niet proberen de files vóór te blijven. Grote massa’s zijn de verloren tijd in de file beu en vertrekken (soms fors) eerder van huis. Dat trekt ook de file naar voren, maar toch. En wanneer de file op een traject weer vermindert? Een beetje minder file doet ons weinig: we blijven vroeg vertrekken. Maar zodra de files substantieel afnemen, plooien we ons terug naar een schappelijker vertrektijd. Want ja, we hechten aan onze auto – maar nog net iets meer aan ons bed.